ค้นตัวตน “มู่หลาน” ฮัว มู่หลาน หรือ ฮวา มู่หลาน (Hua Mulan) เป็นอีกหนึ่งตำนานสตรีจีนที่โด่งดังไปทั่วโลก และถูกแปรรูปเป็นสื่อบันเทิงทั้งจากในจีนและในตะวันตกเอง แต่ต้นตอที่แท้จริงของ “วีรสตรี” ในเรื่องนั้นมีที่มาจากไหนกันแน่เรื่องราวเกี่ยวกับ “มู่หลาน” มีรายละเอียดแตกต่างกันออกไปตามเนื้อหาของแต่ละฉบับจากบันทึกโบราณ แต่ชื่อและเรื่องราวของเธอกลายเป็นที่รู้จักจากการปรากฏครั้งแรกในบทกลอนชื่อ “ลำนำมู่หลาน” (Ballad of Mulan) เชื่อกันว่าเป็นบทขับร้องจากยุคราชวงศ์เว่ยเหนือ (คริสต์ศักราช 386-557) อันอยู่ในช่วงที่เรียกว่าประวัติศาสตร์ราชวงศ์เหนือใต้ (คริสต์ศักราช 386-589)
เนื้อหาของเรื่อง “ลำนำมู่หลาน” ปรากฏครั้งแรกในเอกสารในศตวรรษที่ 6 เชื่อกันว่า งานต้นฉบับเดิมสูญหายจนไม่มีหลงเหลืออีกแล้ว ขณะที่เนื้อหาในบทกลอน Ballad of Mulan ที่ใช้กันมาจากผลงานชื่อ Music Bureau Collection ในศตวรรษที่ 11 หรือ 12 เป็นผลงานรวบรวมเนื้อร้อง บทกวี และบทเพลงที่รวบรวมโดย กัว เมาเชียน (Guo Maoqian) ครั้งต่อมา ชื่อของเธอไปปรากฏในบทละครร้องในราชวงศ์หมิงในเวลาต่อมา เมื่อ ค.ศ. 1593 ซูเว่ย (Xu Wei) นำเรื่องของเธอไปแต่งเป็นบทละครร้องชื่อ The Female Mulan จากนั้นจึงกลายเป็นฉบับสุดท้ายซึ่งเป็นฉบับที่ถูกมองว่ามีอิทธิพลสำคัญคือในนิยายอิงประวัติศาสตร์เรื่องซุยถัง (Sui-Tang) โดย ซูเหรินโฮ่ว (Chu Renhuo) เผยแพร่เมื่อค.ศ. 1695 และถูกบอกเล่าต่อมาจนกระทั่งถึงช่วงผลิตสื่อสมัยใหม่เป็นครั้งแรกปีค.ศ. 1927
ชื่อ “มู่หลาน” ยังปรากฏอยู่ในเอกสารทางประวัติศาสตร์หลายยุค แต่สกุลของเธอถูกอ้างอิงแตกต่างกัน ในเอกสารทางประวัติศาสตร์ยุคราชวงศ์หมิงบรรยายว่า เป็นแซ่จู แต่ในเอกสารประวัติศาสตร์ราชวงศ์ชิงบรรยายว่าเธอแซ่เว่ย แม้ว่าข้อมูลเกี่ยวกับตัวตนของเธอจะมีหลากหลาย แต่ข้อมูลที่เชื่อว่าน่าจะพอมีน้ำหนักมากที่สุดคือเรื่องราวที่เกิดขึ้นในเรื่องเกิดในช่วงประวัติศาสตร์จีนช่วงราชวงศ์เว่ยเหนือ แต่รายละเอียดหลายส่วนของเรื่องถูกเพิ่มเติมเข้ามาในช่วงราชวงศ์ถัง
ค้นตัวตน “มู่หลาน” สำหรับเนื้อหาฉบับ “ลำนำมู่หลาน”
ค้นตัวตน “มู่หลาน” สำหรับเนื้อหาของ “ เพลงบัลลาดมู่หลาน ” เวอร์ชั่นนี้ มีคำคล้องจอง 31 คู่ เนื้อหาหลักของเวอร์ชั่นนี้คล้ายคลึงกับเวอร์ชั่นที่พบภายหลัง (แต่มีรายละเอียดที่แตกต่างกันในเวอร์ชั่นอื่นบ้าง) ในยุคของมู่หลาน ครอบครัวต้องส่งคนไปรับใช้ในกองทัพ เมื่อได้ยินว่ากองทัพกำลังเกณฑ์ผู้ชายไปเป็นทหารใหม่ เธอจึงกังวลว่าครอบครัวของเธอจะมีผู้ชายที่เป็นผู้ใหญ่เพียงคนเดียว คือ พ่อของเธอ แต่พ่อของเธอแก่และอ่อนแอมาก มู่หลานจึงตัดสินใจปลอมตัวเป็นผู้ชายและเข้ากองทัพแทน
ตำนานยังเล่าอีกว่าเธอไปต่อสู้ด้วยดาบของตระกูลที่สืบทอดกันมาจากรุ่นสู่รุ่น เธอต่อสู้เป็นเวลา 12 ปี จนได้รับการเลื่อนยศให้สูงขึ้น แต่เธอยังคงปฏิเสธที่จะรับผลตอบแทนใดๆ โดยขอเพียงม้าตัวหนึ่งเพื่อเดินทางกลับบ้านเกิดของเธอ เวอร์ชั่นบางเวอร์ชั่นบรรยายรายละเอียดเรื่องราวแตกต่างกันไป เช่น เวอร์ชั่นบางเวอร์ชั่นบอกว่าเมื่อเธอกลับบ้าน เธอพบว่าพ่อของเธอเสียชีวิตและฆ่าตัวตาย แม้เนื้อหาของเวอร์ชั่นซูเว่ยจะมีความแตกต่างกันเล็กน้อย นั่นคือ มู่หลานเข้าร่วมเป็นทหารแทนพ่อของเธอซึ่งมีทักษะศิลปะการต่อสู้ที่ยอดเยี่ยม สำหรับเวอร์ชั่นซูถัง ยังมีรายละเอียดเกี่ยวกับนักรบหญิงชื่อเซียนเหนียงซึ่งเป็นนักรบหญิงเช่นกัน
ผู้ศึกษาเนื้อเรื่องเกี่ยวกับมู่หลาน ส่วนหนึ่งเชื่อว่า เรื่องราวของวีรสตรีหญิงอย่าง “มู่หลาน” แพร่หลายในจีนมากขึ้นในช่วงศตวรรษที่ 4 และ 5 เนื่องจากจีนต้องรับมือกับการรุกรานของชนเผ่า ฝ่ายปกครองต้องการสิ่งที่สร้างกำลังใจและความหวังเพื่อต่อสู้ซึ่งภาระก็ตกมาที่เรื่องราวของมู่หลาน และอีกหลายเรื่องที่ใช้เป็นแรงบันดาลใจ ไม่เพียงแค่ในช่วงเวลานั้น มู่หลาน ยังคงปรากฏในวรรณกรรม งานศิลปะ และสื่อบันเทิงทั้งในจีนอีกหลายครั้ง มาจนถึงเวอร์ชั่นของดิสนีย์เมื่อปี 1998 เวอร์ชั่นของดิสนีย์ ฉายภาพมู่หลาน ออกมาให้เข้ากับกลุ่มผู้ชมที่หลากหลายรวมถึงเยาวชน มู่หลานในฉบับแอนิเมชั่นของดิสนีย์เป็นผู้หญิงที่ไม่ยอมอยู่ในกรอบจารีตเดิมตามที่ผู้ปกครองวางแนวทางไว้ให้ เหตุผลในการเข้าร่วมกองทัพยังมีปัจจัยเรื่องต้องการพิสูจน์ความสามารถตัวเองด้วย นอกเหนือจากเรื่องความเป็นห่วงในสุขภาพของบิดาตัวเอง
มู่หลาน ฉบับซุยถัง
ค้นตัวตน “มู่หลาน” เหตุผลในการเกณฑ์ทหารก็แตกต่างกันไปตามรายละเอียดในเนื้อเรื่อง ในอนิเมชั่นกล่าวถึงการรุกรานของชนเผ่าภายนอก ใน เวอร์ชันสุยถัง มู่หลานเป็นฝ่ายราชวงศ์ถังที่ต้องการขยายอำนาจและยึดครองพื้นที่ และปลอมตัวเพื่อรับใช้ในรัฐบาล จากนั้นเธอถูกกองทัพกบฏจับตัวและต้องเข้าร่วมกลุ่มกบฏที่มีนักรบหญิง ต่อมากบฏพ่ายแพ้ แต่กลุ่มของมู่หลานไม่ถูกประหารชีวิต จักรพรรดิถังอภัยโทษให้เธอ และมารดาของจักรพรรดิ (ในเวลาต่อมา) ยังให้เงินแก่ครอบครัวด้วย
หลังจากนั้น มู่หลานยังปรากฏตัวในหนังสือการ์ตูนอเมริกันในช่วงปี 2000 จนกระทั่งเมื่อไม่นานนี้ ดิสนีย์ได้สร้างภาพยนตร์โดยใช้ตัวนักแสดงซึ่งจะออกฉายในปี 2020 เวอร์ชันนี้จึงมีหลิวอี้เฟยเล่นเป็นมู่หลาน หากมองในแง่การรับรู้ก็อาจกล่าวได้ว่ามู่หลานเป็นบุคคลที่ดำรงอยู่ในเรื่องราวที่มีฉากหลังเป็นประวัติศาสตร์มากกว่าจะเป็นบุคคลในประวัติศาสตร์โดยตรง แต่ไม่ว่าตัวตนของมู่หลานจะเป็นเรื่องจริงหรือเป็นเรื่องราวที่สืบทอดต่อกันมาตามบริบททางประวัติศาสตร์ อย่างน้อยเรื่องราวของเธอก็ยังสะท้อนถึงสภาพสังคม การเมือง แนวคิดเกี่ยวกับขนบธรรมเนียม ประเพณี และแง่มุมอื่นๆ อีกมากมาย